‘n Klein opdateering

Ek is tans besig met ander sake, stokperdjies en is besig om ‘n bietjie Italiaans te leer sodat ek baie min Afrikaans leer of praat. Ek is bewus dat hoe min ek praat hoe meer ek vergeet maar ek is nie vol veel entoesiame nie. By die werk druk ek Wikipedia artikels uit wat ek later in ‘n koffie huis wil lees met ‘n groot koppie tee – ek gaan nie daai outjie wees wat homself en sy skootrekenaar oor die tafel sprei wat net sosiale media lees nie. Ek is beslis oud skool.

Hier’s ‘n interessante berig oor Moedertaaldag: ‘n Brief uit Duitsland vol veel skakels om te ondersoek. Ja, dit help as jy Duitstalig is maar sy Afrikaans is seker veel beter as myne so gee dit viy my ‘n bietjie aanmoediging om terug na my boeke en studie te retoer.

Onlangse boek aankope

Hier is twee boeke wat ek onlangs aanlyn gekoop het. Ek versamel soveel Afrikaans boeke en goede soos ek kan vind en dis iets baie interessants in hierdie ou boeke. Destyds was hiedie tipe boeke nodig vir sommige mense maar daardie verlede is nou ver verby.

Die weg waarmee mense ‘n taal leer het verander. Destyds boeke gee lang verklarings en verduidelikings vol tekniese inligting en taalwette van die begin af. Mense moes meer gemotiveerd as ek gewees het indien hulle bereid was om die lank – en soms droeë – lesse te leer. Was hulle bang om te taal met mense te begin praat voordat hulle ‘n amper uitsonderlike kennis het? Dis hoe ek ‘n bietjie voel. Ja dis anders en makliker as jy in die taal land bly maar hulle moes baie studeer, daai glo Engelssprekende manne en vroue met families en bane wat in die 1960s en 1970s in die land gekom het. Ek vermoed veel was mense uit destydse Rhodesië of uit Brittanje (vol drome oor – vir slegs hulle as blankes – ‘n beter lyfstyl kon ervaar. Hoekom het Britse immigrante hierdie beslissing regverdig terwyl sanksies op die land gestaan het weens die regering se ras beleid?) so ek weet nie of hulle werklik ‘n nuwe taal wou leer nie. Is die rol van hierdie tipe boeke nou deur apps verskaf, wat mense af laai en selde oop maak nie? Ek lees hierdie hoofstukke en die Engels klink oudmodies na my mening. As die oorspronklike lesers waarskynlik die boeke ná ‘n paar minute neergesit het, verstaan ek hoekom.

En nou dekades later word hierdie boeke vir amper niks verkoop aan belangstellendes in die buiteland. Ek besit nou honderde boeke óf in óf oor Afrikaans wat ek sukkel om te lees so wil ek word soos dié wat die taal slegs ‘n bietjie aangeleer het of soos dié wat ‘n lewende kennis geniet het?

Die tweede boek het historiese waarde.

Afrikaans for Immigrants

Afrikaans vir Immigrante

Afrikaans Its Origins and Development

Afrikaans se Oorsprong en Ontwikkeling

‘n Paar historiese goed

‘n Paar maande verlede het ek ‘n Afrikaanse skarefinansieringsveldtog onderhou en gevolglik het die skeppers al sy backers op ‘n WhatsApp groep sit sodat mense onder mekaar kan gesels. Ek is al maande lank ‘n lid maar ek skryf nie en verkies om te sit. Ek vermoed ek is ‘n bietjie vreemd en ek voel amper bang nou om te sê dat ek lees en leer ‘n bietjie oor hulle. Ja, dit lyk ‘n bietjie vreemd.

Vandag het iemand foto’s van ‘n klein ou boks gedeel en gevra of dit eg is. Ek erken die boks want ek het ook dieselfde wat my ouma vir my gegee het. Ek het nou veel ou dinge uit die koloniale tydperk wat ek van Suid-Afrika af gebring het wat voorheen aan my voorouers behoort het. Hul historiese aspek interesseer my maar die verhale en ervarings van die voorouers is net hulle s’n en nie myne nie. Ek voel min persoonlike verbinding nie behalwe dat ons ‘n afstande familie verwantskap saam deel.

So onder is ‘n paar foto’s en ek moet besluit of ek gaan beantwoord om te bevestig dat dit eg is.

Nuwejaar 1945

‘n Geskenk aan soldate in 1945

Nuwejaar 1945

“Met die beste wense van die Suid-Afrikaanse Fonds vir Geriewe en Geskenke”

Nuwejaar 1900

‘n Boks sjokolade van die Koningin-Keiserin

Ek is te stil om enigiets te sê

Ek sukkel op die oomblik om die motiviering te vind om Afrikaans te leer want ek is besig aan ander tale te leer. Gevolglik praat ek min met vriende of lees selde aanlyn en hoe min ek praat hoe meer ek vergeet! Ja ek skryf hierdie dikwels so dis niks nuut nie.

Op die ander kant het ek nou ‘n paar idees hoe ek my tale saam met mekaar kan leer veral die woordeskat, idees wat ek op blogs gelees het. Ook dink ek dis nou die tyd om aanlynse lesse te neem. Ek is nie ‘n Skpyer nie maar aangesien ek geen sukses gehad het om ander sprekers te vind nie miskien sou dit beter wees as ek besef dat teknologie ‘n groot hulp kan wees.

Ek het planne gehad maar toe skryf ek niks

In September gaan ek na Luxemburg en Amsterdam toe en ek het planne gehad om daaroor te skryf. Ek skryf sinne in my brein as ek uit werk wat ek wil sê voordat ek voor die klavier sit en tik; evarings, persepsies, klein besonderhede oor ‘n kort verblyf oorsee. En toe maak ek niks. En nou weet ek dis nie so interessant nie en dis te laat om te hê dat gebeurtenisse uit ‘n paar week verlede is nou nuuswaardig. Miskien skryf ek meer later oor een of twee onderwerpe uit die besoek wat my baie interesseer. Hier’s ‘n foto wat alles verduidelik.

Europa

‘n Kamer in Amsterdam Centraal stasie

So wat het ek gemaak? Ek het nog ‘n ander kursus op Duolingo in Duits voltooi en ek dink is ‘n bietjie aan die app verslaafd! Elke dag het ek lesse nodig doen andersins voel ek teleurgesteld. By die werk neem ek ‘n kort breek uit my werk en ek leer ‘n les van 20 vrae. Hoe meer verveld ek by die werk is, hoe meer keer ek ‘n breek neem. Ek raak ook baie kompeteerend met vriende wat ook die app gebruik. Elke week moet ek meer punte as hulle verdien; hulle mag nie meer as ek leer nie.

Nou leer ek Italiaans en dis ‘n verrassing om te sê dat dit waar is, dis ‘n baie mooi taal. Ek is ‘n bietjie lief vir hierdie taal. Nadat ek ‘n bietjie Frans, Spaans en Esperanto geleer het, vind ek Italiaans, tot dusver, taamlik maklik. Ek is gemotiveerd om meer te leer. Ek voel dat ek ‘n taal stokperdjie versamelaar word.

Brussel vir nog ‘n ander keer

Elke jaar gaan ek Brussel toe vir ‘n paar dae met maatjies om ‘n paar konserts by te woon en hierdie jaar moes ek tot September-maand wag voor ek uit gaan. Hierdie keer is my verblyf baie minder stresvol as op vorige kere.

Brussel is my gunstelinge stad oorsee. Ek reis óf deur Brussel óf so ver as Brussel en elke keer wanneer ek uit die Eurostar afklim voel ek dat nou my vakansie begin het. In Brittanje is Brussel dikwels ‘n sinoniem vir iets baie vervelig maar vir my dis ‘n stad wat op die kruispad van internasionale spoorweë lê vol reisgiers, toeriste en nuuskierige mense. Ek dink oor Brussel nes hoe ek Parys in die 1960s verbeel, stede wat die Jackal in The Day of the Jackal besoek het. Ek beskou beide stede deur my eie sepia getinte persepsies van ‘n verlede wat ek nie ervaar het nie.

Ek stap op die paaie en jy ek oor tale uit soveel lande. Ek het vooraf gedink dat die stad amper heeltemal Franstalige is, maar in die sentrum hoor ek ook veel Nederlands. Ek drink koffie met ‘n Vlaamse vriend wat vir my sê sy beide amptelike tale elke dag by die werk moet praat. Hoe jaloers is ek op só ‘n baan.

Le Coq, Brussel

Waar sit ek? Le Coq op August Ortsstraat

Soos die kiekie aandui is die kroeë en biers ‘n groot aantreklikheid. Ek sê nooit vir kollegas by die werk wat ek in Brussel maak nie en hulle sê elke keer, net soos meeste mense, hoe lekker die Belgiese bier en mossels is. Die waarheid is dat gewoonlik ek net algemene bier drink as ek met Vlaamse vriende sit en suip. Persoonlik wil ek nie bier met hoë alkoholinhoud drink nie en veral nooit mossels eet nie.

Groot Markplein van Brussel

Die Kruiwa; Gilde van die “Vettewariërs” in die Groot Markplein van Brussel

Ek voel nou meer bereid om ‘n bietjie Frans te praat (wel ek het die Duolingo kursus geoden so ek hoop ek ken nou iets!) as ek ‘n koppie tee of bier bestel. Ek weet dat my Afrikaans bedoel nie dat Nederlandssprekers my kan verstaan nie maar miskien is ek ‘n bietjie fout om aan te neem dat al die ander mense Franstalig is. Op ander kere raak dit nie saak watter vreemde taal ek praat nie want hulle net Engels met my praat. Só is die lewe van die Engelsspreker in die buiteland.

Brussel se stadshuis

Brussel se stadshuis wat ‘n bietjie soos Mordor lyk!

Een rede hoekom Brussel voel soos só internasionale stad is dat elke keer ontmoet ek weer vriende uit soveel verskillende lande verskillende tale praat. Ek reis weer op die einde van die maand deur Brussel op pad na Luxemburg en ewe ‘n kort besoek is baie lekker. Die verskil van hierdie keer is dat ek my kiekies veel beter geïnstagram het.

So hoe goed ken ek Afrikaans?

Verlede week vind ek ‘n skakel aan ‘n webblad waar jy ‘n CEFR kan skryf en ek het die Nederlandse toets geskryf het. Soos ek reeds gedink het, bereik ek B1 – Independent User: Threshold or Intermediate, wat bedoel:

“You can understand essential points when they relate to familiar subjects such as work, school, leisure activities, etc., spoken in clear and standard language. You can manage in most situations which arise while travelling in a region where this language is spoken. You are able to take part in a conversation in simple and coherent language on subjects which are familiar or of personal interest. You are able to describe an event, an experience, a dream, an aim or an expectation. You can express your opinion and briefly explain your goals or your ideas.”

Hierdie is die vlak wat ek dog ek bereik het. Ná ek die Nederlandse kursus op Duolingo voltooi het, weet ek hoeveel ek sukkel as ek Nederlands praat en lees. Die spelling (soveel z’s, ij’s en sch’s), die vreemde woorde, die verskillende aspekte van die grammatika, die uitspraak ensovoorts maak alles moeiliker vir my as ek sou verwag het. As ek wil verbeter weet ek nou meer oor dié waarop ek my fokus moet sit.

Op die ander kant hierdie laat my peins oor goed ek Afrikaans ken. ‘n Mens kan nie die CEFR toets in Afrikaans skryf, want Afrikaans is nie ‘n taal van die Europese Unie nie, maar ek glo ek praat ten minste so goed soos die ekwivalent van B2 – Vantage or Upper Intermediate. Seker beskryf ek dit op my CV maar die ware rede dat ek die taal insluit is want ek weet amper niemand só ‘n eis op hul CV in Brittanje maak nie. In my tipe werk gee Afrikaans vir my geen voordele nie en ek vind nou geen Suid-Afrikaners by die werk nie.

Ek wil beslis weet hoe goed ek Afrikaans praat. Ek weet ek sukkel met gesproke Afrikaans en as ek na liedjies luister het ek amper geen idee nie. As ek met vriende praat moet ek op warm en raak gewoonte aan hulle maar dan praat ek sonder moeilikhede.

Een diens wat ek kan gebruik is italki.com en ek doen ‘n bietjie navorsing oor mense wat Afrikaans klasse gee. Ek soek nie ‘n mens wat my die taal kan leer nie, maar iemand wat my hulp met ‘n paar sekere aspekte wat ek weet ek moet verbeter – iemand wat vir my kan sê hoe goed praat ek die taal. Ek het aantal aspekte geïdentifiseer waar ek is swak. Die uitdaging nou is om uit te werk wat ek moet dien om op die ekwivalente C1 – Proficient User: Effective Operational Proficiency or Advanced kan kom.

In dieselfde toets vir Frans was my uitslag ook B1 wat goed is. Ek voel gemaklik daarmee maar nes enige taal, moet ek oefen so veel soos moontlik.

Die Nederlandse kursus is nou gedaan

Ek het hierdie week die Duolingo Nederlandse kursus voltooi ná net ‘n paar weke se werk. Ja dit help dat ek Afrikaans kem so het ek ‘n gemakklike kies gemaak maar ek het nou drie hele bome voltooi – die ander twee is Esperanto en Frans – so het ek ‘n groot poging gemaak om elke dag te oefen.

Nederlands op Duolingo

Nog ‘n ander kursus voltooi

Een rede hoekom ek die kursus gevolg het, is dat daar geen Afrikaanse kursus bestaan nie. Daar’s genoeg mense op die geselhoekie wat sê hulle wil leer. Ek weet dat dit baie duur vir Duolingo is om alles gratis aan te bied, om servers, programeerders en taalkundiges te huur dus moet die maatskappy populêre tale prioritiseer. Dit maak sin en Afrikaans is seker ‘n klein taal wat ‘n groter, soortgelyke taal het wat as plaasvervanger ageer.

Op die ander kant, kan ‘n mens nou High Valerian leer en Klingon word tans ontwikkel. Uitstekende nuus is as jy ‘n fan van die televisie programme is, maar wat lyk vir my as stokperdjies. Dis ‘n bietjie vreemd dat ‘n lewende en nasionale taal van miljoene word verontagsaam. Ek wil hê die Facebook groep vir die kursus leerlinge sodat ek met ander spreker kan gesels.

Een voordeel was dat ek veel nuwe woorde geleer het, party wat lyk asof hulle nie veel in Afrikaans gepraat word nie so moet ek nou deur die kursus weer lees en skryf neer hulle. Daar bestaan aspekte van grammatika wat ‘n bietjie anders is en soms het ek gesukkel om die toets reg te maak. Miskien was ek te pret om die lesse te vinnig te doen dat ek nie goed geoneog geleer het so is die uitdadiging om altyd te onthou dat die tale is soortgelyk en anders en dat ek nie alles ken nie.

Ek fokus nou weer op Duits en Spaans en oefen elke dag die lesse. Een dag moet ek mense vind om mee te gesels.

Ou posseëls en taal

Die ander dag staan ek en suip buite ‘n kroeg met ‘n vriend toe ek in die venster hierdie twee posseëls op ‘n plakkat sien. Dit was vreemd op hierdie twee posseëls by London School of Economics te sien maar jy vergeet soms dat stukkies tale op so veel overwagte verskillende maniere verskyn. Soms is jy vol hoop dat jy die taal sal vind en daar’s niks. Op ander kere kom jy op die taal wanneer jy dit nooit sou verwag het nie.

Herken iemand die dorpie naam op de poststempel, sê dit Klerksdorp?

‘n Paar dae vroëer het ek en ‘n vriend na ‘n Meetup gegaan vir mense wat vreemde tale wil oefen. Dis geen verrassing om te berig dat niemand Afrikaans gepraat het nie. Die mense wat die groep bestuur sê daar’s ‘n mens wat die taal ken, wat bywoon maar in my ervaring kom ek elke keer op dieselfde dag as hy weg is. My Suid-Afrikaanse vriend sê dat niemand buite Suid-Afrika die taal leer of wil praat en alhoewel ek hoop dat hy verkeerd is, weet ek hy is heel reg.

'n Ou posseël

‘n Posseël in ‘n venster

Posseël uit Suid-Afrika

Kan jy die poststempel herken?

Die vlae wapper

Ek loop vandag in Parliament Square langsaam die Parliament om hierdie vlae te sien wat in die warm lug en son wapper. Hierdie merk die Konigin se amptelike verjaardag wat deur Trooping the Colour op die komende naweek gevier word.

Hierdie vlae is dié van die Britse Kroongebiede – Eiland Man, Jersey en Guernsey en die kleine eilande – en dié van die Britse Oorsee Gebiede – beide groepe is klein onafhanklike gebiede van Brittanje of die Kroon. Ek is presies die tipe oke wat hierdie toneel kom sien – die oudmodiese blou Britse vaandel met ‘n wapenskild of ‘n ander vreemde ontwerp wat min mense ken. Die toeriste stel geen belang nie maar hulle mis ‘n klein stukkie geskeidenis.

Vlae wapper

‘n Klassieke toeriste kiekie – die Elizabeth-toring en Big Ben staan in die agtergrond

Meer vlae, wapper

Min bekende vlae word deur toeriste geïgnoreer

Nog ‘n ander verkiesing

Volgende week gaan ek weer stem en hierdie keer in die algemene verkiesing. Ek voel geen entoesiasme nie want ek dink almal is nou gatvol weens hierdie is die derde keer in drie jare dat ons moet gaan stem. Hierdie keer voel mense nou meer gemotiveerd maar ek kan sê dat ek my vriende se optimisme deel neem nie. Party van hulle voorspel ‘n groot verandering, ‘n groot verrassing wat amper iets religieus of geestelik is. Jy besef dat ons almal nou net saam met ander mense soos onsself praat dus elke keer sê julle dieselfde dinge en stem saam, raak jy sterker in jou geloof. Ek is net moeg.

Okei so nou skryf ek my eie voorspelling. Ek dink ons gaan in 2017 twee algemense verkiesings sal hê en die huidige eerste miniser sal nie nog steeds die pos op die einde van die jaar hou nie. Ek het geen rede om hierdie te dink maar aangesien dat soveel mense ‘n fanstasie uitslag resultaat voorskryf so maak ek ook myne. Onthou dat ek hierdie op die eerste keer voorspel het. Dis juis ‘n jammer dat ek wed nooit.

Kan ek Frans goed praat?

Ek skryf ‘n paar maande gelede oor my pogings om Frans te leer en nou het ek die kursus voltooi.

Frans op Duolingo

‘n Ander kursus wat ek voltooi het

Seker help dit my dat ek Frans op skool moes leer en dus onthou ek veel. Ek vlieg deur die lesse en dan begin ek om alles te herhaal. Voor ek begin het was ek ‘n bietjie skepties hieroor, ek het nie geglo dat ‘n rekenaarspeletjie so goed kan werk nie. Ek speel nie rekenaarspeletjies (okei ek speel some nog steeds Chuckie Egg wat ek meer as vyf-en-dertig jare verlede as laatie begin speel het) maar nou dat ek ander aalynse leerbronne gebruik het, is ek ‘n sterk onderhouer van Doulingo.

My fokus is op Frans en Esperanto noudat ek die kursusse voltooi het en ek wil tot die volgede vlak kom bo vlak 14 waarop ek tans sit. Terselfdertyd leer ek ‘n bietjie Duits en ook Nederlands. Duits want ‘n ander vriend leer en ek het die taal al twee jare in nagskool geleer voordat ek opgehou het. Ek ken reeds genoeg sodat ek voorder vinnig. En Nederlands want ek dink, ek ken genoeg Afrikaans so laat my sien hoe moeilik en anders hy is. Die antwoord is dat die twee tale in die waarheid verskillende tale is. Ek maak foute in Nederlands want sekere woorde en beslis die spelling anders is. Soms maak ek domme foute want ek lees die vraag verkeerd of ek skryf Afrikaans so ek moet op elke taal fokus.

Die enigste probleem wat ek tans ervaar is dat ek min Afrikaans leer. Ek sukkel nou ‘n bietjie om te onthou want ek nie geneog tyd vind om Afrikaans te leer nie. Op die ander kant sien ek hoe sommige woorde in verskillende tale dieselfde is en ek leer die etimologie. Hoe help my hierdie kennis? Ek voel soms asof ek net ‘n regte antwoord moet gee as ek feitlik nuwe stukkies inligting leer. Die herhaaling laat my die woorde en talwette onthou maar sal ek ‘n gespek kan hou?

Oefening en idees

Op die naweek besoek ek vriend wat ek nou baie selde sien want sy het nou jong kinders (wat Afrikaans kan praat) en dis ook ver om te ry, maar ek is altyd gelukkig dat ek gaan. Dis ook ‘n skaars geleentheid om Afrikaans met ander mense te gesels en alhoewel hulle Afrikaanssprekend is en dus praat beter Afrikaans as ek, ek hou daarvan om saam met Afrikaanssprekers uit te hang en te luister. Ons staan en braai in ‘n Londense tuin, ‘n klompie mense met blikkies bier wat Afrikaans praat.

Ek weet dat hoe min ek praat hoe min ek maklik kan praat. Ek het nodig oefening. Een ding wat ek nou doen, is om DVDs met die Nederlandse onderskrifte te kyk. Weinig DVDs bied Afrikaanse onderskrifte aan, daaroom moet ‘n man improviseer. Wat ek besef is dat ek goed kan lees en verstaan. Die woordeskat is natuurlik ‘n bietjie anders en die vertaling tussen Engels, Nederlands en Afrikaans is nie altyd presies nie, maar mense së hierdie ook oor vertalings tussen net twee tale. Ek skryf neer nuwe woorde wat ek later moet leer. Hierdie is beslis een voordeel van Afrikaans wat ‘n verwante taal hê as ‘n naslaangids. Ek skryf hieroor want dis een van die mees nuttige stukkies raad wat ek weet. Okei dis baie spesifiek aan Afriaans maar ek kan maar gee die raad wat ek het.

Ek lees nog steeds veel van die blogs van die poligot gemeenskap wat advies uit gee. Ek lees die e-posse en ek erken beslis veel goeie idees, maar terselfdertyd merk ek hoe die klem lê meer op boeke en kurusse wat hulle verkoop en minder op hul ervaring en vooruitgang. Ek lees dat mense tale leer, maar ek wil lees oor hoe en wat hulle leer. Ek wil lees hoe goed hulle hierdie nuwe tale keb. Dit blyk te wees dat slegs Esperantosprekers blogs gebruik sodat hulle kan oefen en versprei die taal ver.

Die gebrek aan ‘n sentrale internet forum vir Afrikaans is ‘n nadeel, wat leerders oor die hele wêreld lok. Die gebrek aan leerders is ook ‘n swakpunt. Hoe ons nodig het ‘n Duolingo kursus.

‘n Loop langs die rivier

Ek loop vandag langs die Thames Path in die warm sonskyn op die eerste dag van ‘n paar dae verlof. Ongelukkig is my kiekies niks merkbaar nie so onder is een as ek op die wal by die rivier by die Town of Ramsgate kroeg.

The Shard

The Shard ver in die afstand van die wal van die Teems in Wapping

Ek loop verby die ou dokke wat in die verlede besig vol handel en skepe wat oor die hele wêreld vaart, was. Die skepe is nou ver in die verlede. Deesdae is die dokke óf ingveul óf vol seiljagte en private skepe. Die pakhuise is nou hernu as woonstelle en veel van die area is herbou ná die Tweede Wêreldoorlog. Ek wou graag in hierdie areas bly, wat nou stil en ‘n bietjie verfynd voel en net ‘n kort afstand van al die besigheid van die stad. Die woonstelle kos seker meer as ek kan bekostig so ek kan maar droom. Vandag ek loop en luister na podgooie in die lekker son en voel baie ontspan.

PIeter I van Rusland

Inskrywing by die standbeeld van PIeter I van Rusland

Die Ander Kant

Ek kyk vandag Die Ander Kant deur Mercy Kannemeyer nadat ek daaroor gelees het toe ek in die bibliotheek was.

Ek het dit baie geniet en nie net want ek goed alles kan verstaan nie. Die huidige taal debaat is buite my kennis, maar as belangstellende weet ek hoe belangrik dit is dat jong mense in hul eie taal – enige taal – op skool geleer word en dat daar univesrsiteite bestaan waar die onderrigtaal hulle s’n is. Ek is ‘n Engelssprekende outjie in ‘n Engelstalige land so hierdie kwessie betref nie direk my situasie nie.

Een ding wat ek oor die video hou is hoe dit maak duidelik dat Afrikaans ‘n taal van miljoene mense is wat aa veel verskillende groepe behoort. Ek kyk op YouTube byvoorbeeld en vind deesdae veel meer Afrikaanse video’s as in die verlede wat my hoopvol vir die toekoms van die taal laat voel deur te sien dat geneog mense nuwe kuns vir hul taal gemeenskap wil maak. Daardie is ‘n groot motiveering vir my as ek my aandag terug na Afrikaans draai.